H συμμετοχή και η αναντιπροσώπευτη ψήφος κρίνουν την αυτοδυναμία

Ένας από τους μείζονες παράγοντες που θα κρίνουν το αποτέλεσμα της επόμενης Κυριακής είναι η συμμετοχή στις εκλογές, δηλαδή το πόσοι πολίτες θα προσέλθουν στις κάλπες. Όμως ο πρακτικός υπολογισμός της αποχής είναι αδύνατος ως ποσοστιαίο μέγεθος. Και αυτό γιατί:

• Ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι περίπου 10.800.000 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ και 11.330.000 σύμφωνα με την Eurostat.
• Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, στην Ελλάδα διαβιούν 555.000 ως πρόσφυγες και μετανάστες, που δεν έχουν δικαίωμα ψήφου.
• Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, οι μαθητές κάτω των 14 ετών είναι 1.050.000.
• Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 450.000 είναι κάτω των 17 ετών και δεν έχουν δικαίωμα ψήφου.
• Στις εκλογές της Κυριακής, δικαίωμα ψήφου έχουν περίπου 10.100.000 άνθρωποι.

Μετρώντας τη συμμετοχή

Η συμμετοχή στις ελληνικές εκλογές έφτασε στο υψηλότερό της σημείο στις εθνικές εκλογές του 2004, όταν προσήλθαν να ψηφίσουν 7,4 εκατ. άνθρωποι.

Ήταν η εποχή της εθνικής ανάτασης πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και με το αίτημα για πολιτική αλλαγή μετά την 11ετή κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ να προκαλεί ενθουσιασμό.

Από τότε, σταδιακά, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση προσέρχονται όλο και λιγότεροι, με κατώτατο σημείο τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, όταν ψήφισαν 5,67 εκατ. πολίτες. Ήταν περίπου 800.000 λιγότεροι σε σχέση με τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, που είχαν φέρει στην εξουσία την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ , και η μείωση αποδίδεται στην αδιαφορία που προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα να υπογράψει κι αυτός το δικό του μνημόνιο.

Ουσιαστικά, δηλαδή, μέσα σε δέκα χρόνια ένας στους τέσσερις είχε χάσει το ενδιαφέρον του για την πολιτική.

Κι όμως αυτό δεν ήταν ο μικρότερος αριθμός ψηφοφόρων σε πανελλαδική κάλπη με κόμματα, καθώς στις ευρωεκλογές του 2009 είχαν «μπει στον κόπο» να πάνε να ψηφίσουν μόλις 5,26 εκατ. άνθρωποι.

Την περίοδο εκείνη ήταν εμφανές ότι η κυβέρνηση Καραμανλή ετοιμαζόταν να παραδώσει την εξουσία. Η Βουλή, που είχε κλείσει για τις ευρωεκλογές , δεν ξανάνοιξε παρά μετά τις εκλογές και τα λεφτά που –κατά τον Γιώργο Παπανδρέου– υπήρχαν. Εκείνες οι εκλογές ήταν η τελευταία αναλαμπή της συμμετοχής, καθώς πάνω από 7 εκατ. πολίτες πήγαν να ψηφίσουν.

Ακόμη και στις δεύτερες εκλογές του 2012, όταν το διακύβευμα ήταν η παραμονή της χώρας στο ευρώ, η συμμετοχή ήταν στα 6,2 εκατ. πολίτες.

Οι φορείς της αποχής

Σύμφωνα με κάποιες ερμηνείες, η απόφαση Τσίπρα να μεταθέσει τις εκλογές κατά μία εβδομάδα δεν συνδεόταν με την επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, κάτι που χρησιμοποιήθηκε ως πρόφαση, αλλά οφειλόταν στην επιθυμία του να ακυρώσει ένα μέρος ψηφοφόρων της ΝΔ, κυρίως μεσοαστικών στρωμάτων, οι οποίοι είχαν κλείσει και είχαν προπληρώσει τις καλοκαιρινές διακοπές τους.

Εκτιμήσεις τουριστικών παραγόντων υπολογίζουν σε περίπου 100.000 όσους έχουν κλείσει ξενοδοχείο εκείνη την περίοδο, ενώ η απαγόρευση αδειών στον δημόσιο τομέα θεωρούν ότι μπορεί να κρατήσει φιλικούς προς τον ΣΥΡΙΖΑ ψηφοφόρους στα σπίτια τους, αλλά και στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος.

Παράλληλα, όμως, και ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει να χάσει ψηφοφόρους από νεότερες ηλικίες, οι οποίοι απασχολούνται στην τουριστική βιομηχανία και θα είναι μακριά από τον τόπο όπου ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα.

Τις δύο φορές που μέσα στην ίδια χρονιά έγιναν ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές η συμμετοχή στις εθνικές εκλογές ήταν σαφώς μεγαλύτερη εκείνης στις ευρωεκλογές. Το 2004 ψήφισαν στις ευρωεκλογές 1,1 εκατ. λιγότεροι από ό,τι στις βουλευτικές εκλογές και αντίστοιχα το 2009 1,8 εκατ. λιγότεροι.

Από τα 40 κόμματα στα 24

Η συμμετοχή στις φετινές ευρωεκλογές ήταν μεγαλύτερη από το 2009 –περίπου ίδια με το 2014–, αλλά μικρότερη κατά 350.000 από το 2004 και κατά 700.000 από το 1999.

Στις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου πήραν μέρος 40 κόμματα, ενώ στις εθνικές εκλογές θα πάρουν μέρος 24, από τα οποία τα 4 είναι συνασπισμοί κομμάτων.

Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι 21 από τα κόμματα που συμμετείχαν στις ευρωεκλογές δεν θα πάρουν μέρος στις εκλογές. Τα 21 αυτά κόμματα συγκέντρωσαν συνολικά ποσοστό 11,88% και 645.756 ψήφους.

Δύο από αυτά –οι Οικολόγοι Πράσινοι και η Νέα Ελληνική Ορμή της κυρίας Παπακώστα, που πήραν συνολικά 61.696 ψήφους ή 0,99%– στις επόμενες εκλογές συμμετέχουν στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ένα τρίτο –το κόμμα του Γιάννη Δημαρά, το οποίο πήρε 9.983 ψήφους– στην Ένωση Κεντρώων.

Αν αφαιρεθούν αυτές οι ψήφοι, παραμένουν 574.077 (10,72%) ψηφοφόροι των ευρωεκλογών οι οποίοι δεν μπορούν να επαναλάβουν την επιλογή τους και πρέπει να επιλέξουν ένα άλλο κόμμα.

Τα πέντε κόμματα που δεν πήραν μέρος στις ευρωεκλογές αλλά συμμετέχουν στις εθνικές εκλογές χωρίς να αναμένεται ότι θα επηρεάσουν καθοριστικά το αποτέλεσμα είναι:

1. Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα-ΕΕΚ Τροτσκιστές
2. Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Μαρξιστικό-Λενινιστικό)-ΚΚΕ (μ-λ)
3. Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ)
4. Δημοψηφίσματα Πρωτοβουλίας Πολιτών
5. Άλλη Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος απαιτεί ως κατώτατο ποσοστό το 40,4%. Όμως για κάθε 1% που δεν εκπροσωπείται στη Βουλή, καθώς συνδέεται με κόμματα που δεν έπιασαν το 3%, μειώνει το ποσοστό για την αυτοδυναμία κατά 0,4%.

Στις ευρωεκλογές η ψήφος χωρίς αντιπροσώπευση έφτασε το ποσοστό 21,53%. Άρα, η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος επιτυγχανόταν με 31,8%, δηλαδή η ΝΔ με 33,12% θα εξασφάλιζε μία σχετικά άνετη αυτοδυναμία. Η αυτοδυναμία στη Βουλή όμως πρέπει να έχει αντανάκλαση και στην κοινωνία.